Μπορεί ένας εύζων με φουστανέλα και τσαρούχια να κυκλοφορεί στην Κωνσταντινούπολη; Βεβαίως. Τις απόκριες! Η πανάρχαια ανάγκη του ανθρώπου πίσω από τη μάσκα να προβάλει, να σατιρίσει και να καυτηριάσει στραβά κι ανάποδα της  ζωής λυτρώνει την κοινωνία από πολλές εντάσεις. Έχω δει στα καστοριανά Ραγκουτσάρια,  αξιοπρεπέστατους ανθρώπους διονυσιασμένους κυριολεκτικά,  να τραγουδούν σκωπτικά άσματα «κατωτάτου επιπέδου» και το επόμενο πρωί οχυρωμένοι μέσα στο σκούρο κοστούμι τους να εφορμούν στις ασχολίες ενός απολύτως συντηρητικού  βίου. Άλλωστε  και στο θέατρο το ίδιο κάνουμε. Πίσω από έναν ρόλο  μιλούμε για οικεία κακά, «χωρίς παρεξήγηση» κυριολεκτικά. Η ρωμιοσύνη της Κωνσταντινούπολης  λοιπόν, είχε από παλιά,  το δικό της καρναβάλι. Μπακαλχοράνι λεγότανε και ο τόπος  όπου λάβαινε χώρα  πάντα την Καθαρά Δευτέρα ήταν τα Ταταύλα, ή Κουρτουλούς. Μια συνοικία κοντά στο Πέρα, εξαιρετικά ανηφορική. Δεν ανεβαίνεις εύκολα τη μεγάλη ανηφόρα, εξού και το: «Καροτσέρη τράβα να πάμε στα Ταταύλα». Στο ψηλότερο σημείο υπάρχουν οι ναοί του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Αθανασίου. Ανάμεσά τους ατέλειωτα μποστάνια παλιότερα, πυκνή δομή πολυκατοικιών σήμερα. Τα Ταταύλα, ήταν μια συνοικία αποκλειστικά ελληνική, σύμφωνα με οθωμανικό φιρμάνι. Έντονη ήταν πάντα και η  πνευματική της  ζωή. Από τον  δέκατο ένατο αιώνα, δίνονταν παραστάσεις θεατρικών έργων, γίνονταν  εκδόσεις βιβλίων συγκεντρώνοντας πλήθος φιλότεχνων…

  Υπήρχε  μια γοργόνα στα νερά του Βοσπόρου που τις φεγγαρόλουστες  νύχτες  έβγαινε βαρκάδα και τραγουδούσε θεϊκά! Μεκταμπιγιέ, λένε στα τούρκικα  τη βόλτα για τραγούδι με  φεγγαράδα και  ήταν μια αγαπημένη συνήθεια στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του δέκατου ένατου  αιώνα. Ο  ρωμιός ταγματάρχης της χωροφυλακής  Γεωργιάδης  εφέντης, έπαιρνε το  σάζι  του, έμπαινε στη βάρκα με την κόρη του και  μια φωνή θεία μάγευε νερά και αστέρια του Βοσπόρου. Κανείς δεν ήξερε ποια ακριβώς τραγουδά εκεί στη βάρκα που περνούσε. Όλοι όμως περίμεναν να την ακούσουν. Δειλά, έμπαιναν μετά στις βάρκες τους και ακολουθούσαν  εκείνη  του Γεωργιάδη για να απολαμβάνουν το τραγούδι. Δεν  ήταν  ανθρώπινο πλάσμα αυτό που άκουγαν . Εκεί μέσα, υπήρχε μια γοργόνα! Και το όνομα αυτής, Ευθαλία! Αργότερα, διηγείται η ίδια πως  παραξενεύτηκε όταν σε μικρή ηλικία συνειδητοποίησε  πως το πραγματικό της  όνομα  ήταν Ευθαλία και όχι Γοργόνα όπως είχε συνηθίσει  να την αποκαλούν. (Deniz: θάλασσα, Kizi: κορίτσι). Γεννήθηκε  στο Μέγα Ρεύμα  του Άνω Βοσπόρου,  το 1891. Ο φιλόμουσος πατέρας της   ενέπνευσε την αγάπη για την μουσική. Στα οικογενειακά γλέντια η Ευθαλία τραγουδούσε, μαγεύοντας τους συνδαιτυμόνες. Μεγαλώνοντας, έμελε να γίνει μια από τις πιο σπουδαίες ερμηνεύτριες της Τουρκίας. Τραγούδησε αποκλειστικά στην τούρκικη γλώσσα. Η δισκογραφία της είναι σπουδαία,…

Όσο απομακρύνεται ο χρόνος από το μαύρο που επιβλήθηκε στις οθόνες της ΕΡΤ αλλά και  στον  θεσμό  της Δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, και έχοντας πια εικόνα σαφή του τι εννοούν οι κυβερνώντες όταν μιλούν  γι αυτήν, πιστεύω πως είναι ανάγκη να επανατοποθετήσουμε το ζήτημα ψύχραιμα στη βάση της κοινής λογικής. Ακόμα κι αν το  ερμηνεύουν όπως τους βολεύει, το Σύνταγμα της Ελλάδος,  έχει φροντίσει   για  την διασφάλιση  λειτουργίας της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης με όρους δημοκρατίας, διαφάνειας και πλουραλισμού. Αλήθεια, ποιος είναι το αφεντικό σε έναν δημόσιο   ραδιοτηλεοπτικό σταθμό; Προφανώς ο  λαός.  Με χρήματά του κινείται οικονομικά  ο φορέας και σωστό είναι αυτά τα χρήματα να του επιστρέφονται   με την μορφή  των υπηρεσιών  μιας  έγκυρης  και αξιόπιστης ραδιοτηλεόρασης. Δεν ορίζουν  το σύνταγμα και οι νόμοι  ότι η Δημόσια ραδιοτηλεόραση είναι ιδιοκτησία της κυβέρνησης. Ή ότι  στα δελτία ειδήσεων ενός σταθμού ελεγχόμενου  από τον  λαό, θα δίνεται  έμφαση στις απόψεις της κυβερνητικής πλειοψηφίας και θα υποβαθμίζονται οι θέσεις της  αντιπολίτευσης. Δεν πρέπει να  χρειάζονται ήρωες δημοσιογράφοι  για να μεταφέρουν την αλήθεια στις ειδήσεις. Δεν θα πρέπει  να απαιτείται δα και θάρρος ιδιαίτερο ώστε  να μην σκύβει ο δημοσιογράφος κεφάλι στους ισχυρούς για να εξαπατά τους αδύναμους!  Η αποκάλυψη της αλήθειας «από όπου κι…

  Μια γυναίκα που ταξίδεψε μαζί με την τρικυμισμένη  εποχή της ήταν η χαράκτρια Ζιζή   Μακρή, σύντροφος στη ζωή του μεγάλου γλύπτη Μέμου  Μακρή, που γεννήθηκε το 1923  στο Βελιγράδι ως Λουίζα Σέρνιτς και «έφυγε» στην Αθήνα στις 2 Φεβρουαρίου  του 2014. Πριν λίγες μέρες… Στον αφρό των κυμάτων  του εικοστού αιώνα, ήταν παρούσα σε σημαντικά ιστορικά συμβάντα και συμμετείχε ενεργά σε αυτά. Όλη της η ζωή ήταν δεμένη με τα  σχέδια και τη χαρακτική της. Σαν να ήταν ένας καμβάς η τέχνη της που πάνω του σχεδίασε τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες της, τη σπουδή, τον έρωτα, τα ταξίδια, την οικογένεια, την φυλακή, μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής της όπου επέμενε να σχεδιάζει μαζί με την επίσης εικαστικό κόρη της Κλειώ Μακρή. Η γνωριμία με τον Μέμο έγινε στο Παρίσι όπου μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο βρέθηκαν και οι δύο υπότροφοι του Γαλλικού κράτους. Φοίτησε στη σχολή Καλών τεχνών πλάι στον σπουδαίο έλληνα χαράκτη Δημήτρη Γαλάνη και αυτός ήταν ένας ακόμα λόγος να έρθει πιο κοντά στην αισθητική κληρονομιά της πατρίδας του  αγαπημένου της Μέμου. Γύρισαν μαζί στην Ελλάδα, αλλά με την απέλαση του Μακρή από την πατρίδα, η οικογένεια καταφεύγει στην Ουγγαρία.  Δεν σταμάτησε ποτέ όλο αυτό…

          Κοσμαγάπητη, ελκυστική, και  με σουξέ. Συντρόφευσε τον ελληνικό λαό σε  περιόδους ευμάρειας αλλά και πείνας, εν μέσω πολέμων, δικτατοριών, ανώμαλων πολιτικών καταστάσεων, από το τέλος του 19ου αιώνα, έως … πρόσφατα. Η Επιθεώρηση κυρίες και κύριοι αυτό το πολυαγαπημένο θεατρικό είδος του τόπου μας, σήμερα, σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές  για τον τόπο και τον λαό, είναι απούσα!                                                                                                   Μεταφέρθηκε από την ευρωπαϊκή σκηνή στο τέλος του 19ου αιώνα,  γνωρίζοντας την πρώτη του μεγάλη άνθιση στα 1905 με την παρουσίαση του «Εδώ κι Εκεί» και  στη συνέχεια  με την εμφάνιση των ετήσιων επιθεωρήσεων «Παναθήναια» (1907)  και «Κινηματογράφος» (1908). Δύο είναι τα βασικά στοιχεία που έκαναν αυτό  το είδος κοσμαγάπητο. Το Θέαμα που προσέφερε, και η  σάτιρα της  Επικαιρότητας κοινωνικής και πολιτικής.  Δημιούργησε    σχολή και παράδοση. Οργανώθηκαν   κώδικες τους οποίους ξεκλείδωσαν και χειρίστηκαν με μαεστρία πολλές γενιές ηθοποιών, συγγραφέων, μουσικών, χορογράφων και εικαστικών. Κείμενα  σύντομα,  όπου  πολλές φορές χρησιμοποιείται  η παρωδία.  Μουσική πρωτότυπη,   αλλά και αναπαραγωγή γνώριμων στο κοινό  μοτίβων. Πόσες και πόσες φορές δεν  προσέτρεξαν στην Επιθεώρηση  ως σωσίβιο σωτηρίας πολλά θεατρικά  συγκροτήματα μετά από μία εμπορική αποτυχία τους. Πόσες και πόσες φορές δεν την  διάλεξαν  για  να εκφραστούν σε  στιγμές κρίσιμες στο εθνικό…

Οι κοινωνίες φαίνεται πως περνάνε συχνά τις ίδιες αρρώστιες, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Ο ίδιος ιός τις επισκέπτεται, απλώς μεταλλαγμένος. Και πάντα το θέατρο είναι εκεί για να στηλιτεύσει με την τέχνη τής κωμωδίας τα εκ του ιού προερχόμενα κακώς κείμενα. Το 1664 ο Μολιέρος γράφει ένα έργο που πραγματευόταν το θέμα της εκμετάλλευσης της θρησκευτικής πίστης. Όπως ήταν φυσικό, οι «υγιείς» δυνάμεις της κοινωνίας αντέδρασαν. Τα μέλη της «Εταιρείας της Αγίας Κοινωνίας», σε συνάντησή τους στο σπίτι του μαρκήσιου De Laval, αποφάσισαν να επιχειρήσουν την απαγόρευση της «κακόβουλης κωμωδίας 'Ταρτούφος'». Αλήθεια, ποιο είναι το θέμα της κωμωδίας; Γιατί ξεσήκωσε τόσο μεγάλο σάλο στο Παρίσι του Λουδοβίκου του 14ου; Το έργο αφηγείται την ιστορία του καλοκάγαθου και ευλαβή Οργκόν, που φιλοξενεί στο σπίτι του τον ψευδευλαβή Ταρτούφο, ο οποίος δεν ανήκει καν στις τάξεις του κλήρου. Επικαλείται το θείο, τις επιταγές της Εκκλησίας και της χριστιανικής ηθικής για να εξουσιάσει απόλυτα τον προστάτη του, να ζει άνετα στο σπίτι του ως φιλοξενούμενος, να σπείρει τη διχόνοια στην οικογένεια και εν τέλει να διεκδικήσει ερωτικά και την Ελμίρα, σύζυγο του Οργκόν. Στο τέλος τα πάντα αποκαλύπτονται και ο Οργκόν, και μαζί του θεατές, με τον τρόπο του θεάτρου παίρνουν ένα μάθημα…

  11.01.2014 Πολλές οι «αποτιμήσεις» για τα έργα και τις ημέρες σε όλους τους τομείς για το 2013 που μόλις έφυγε. Εκείνες που αφορούν τον πολιτισμό έχω την εντύπωση πως ήταν λιγότερες από άλλες χρονιές και πιο αμήχανες. Η δική μου αίσθηση είναι πως αυτό που κυριάρχησε στην περιοχή του πολιτισμού ήταν η παντελής έλλειψη φροντίδας της πολιτείας γι' αυτόν. Η εκκωφαντική απουσία της. Δύσθυμα και από «υπόλοιπα ευθύνης» σύρθηκε πίσω από τυπικές υποχρεώσεις της. Στον χώρο του πολιτισμού κινήθηκαν ιδιωτικά ολιγοπώλια πια, και ατομικές ή ομαδικές πρωτοβουλίες δημιουργών. Η εγκατάλειψη του πολιτισμού από τους θεράποντες των μνημονιακών μας δεσμεύσεων δεν είναι τυχαία. Δεν γίνεται επειδή οι άνθρωποι είναι απλώς άμουσοι και αγράμματοι. Πολιτική επιλογή τους είναι να εξοικονομήσουν χρήματα από εκεί Ας μην επαναλάβουμε για ακόμη μία φορά την υποχρέωση της πολιτείας απέναντι στις τέχνες και τα γράμματα. Ας μη φέρουμε παραδείγματα της φροντίδας προς αυτά τα αγαθά από τις χώρες της Ευρώπης, την οποία επικαλούμαστε για οποιοδήποτε αντιλαϊκό μέτρο. Ας μη συζητήσουμε ούτε καν για τη Γερμανία της κ. Μέρκελ στον τομέα αυτό! Ας δούμε τα εδώ χάλια μας. Κατ' αρχάς θα ήθελα να θυμίσω πως έχουμε υπουργείο Πολιτισμού και ο υπουργός λέγεται Πάνος Παναγιωτόπουλος. Υπήρξε δικηγόρος και…