Γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος*   Πολύ λίγοι ξέρουν για την «χαμένη»  έκθεση του Νίκου Καζαντζάκη όσον αφορά τη δράση και τις  θηριωδίες των Γερμανικών ναζιστικών στρατευμάτων αλλά και των συμμάχων τους φασιστών Ιταλών στην Κρήτη στα χρόνια της κατοχής. Μας πληροφορεί ο Παντελής Πρεβελάκης  στο βιβλίο του «400 γράμματα του Πρεβελάκη στον Καζαντζάκη», πως «Με ειδική  διαταγή του Προέδρου της Κυβερνήσεως Ναυάρχου Βούλγαρη, στις 17 Ιουνίου 1945, είχε συσταθεί Επιτροπή από τους Καθηγητές Ιωάννη Καλιτσουνάκη και Ι. Θ. Κακριδή, τον Νίκο Καζαντζάκη και τον φωτογράφο Κώστα Κουτουλάκη (ως βοηθητικό μέλος), που περιηγήθηκε την Κρήτη από 29 Ιουνίου ίσαμε 6 Αυγούστου 1945  ¨προς διαπίστωσιν των υπό των Γερμανών και Ιταλών κατά την διάρκειαν της Κατοχής  διαπραχθέντων ωμοτήτων εν Κρήτη¨.  Η επιτροπή   συνέταξε  μακριά έκθεση, αδημοσίευτη ακόμα. Έχω αντίγραφο». Παρ ότι η έκθεση αυτή παραδόθηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών, χάθηκε, άγνωστο πως και κυρίως γιατί. Ή μάλλον, χάθηκε μέσα από πολύ γνωστούς διαδρόμους, με τη φροντίδα όλων αυτών που είχαν λόγους να το κάνουν. Ο δήμος Ηρακλείου Κρήτης ζήτησε εγγράφως από το Υπουργείο Εξωτερικών να πληροφορηθεί για την τύχη της έκθεσης. Δεν πήρε καμία επίσημη απάντηση. Ανεπίσημα, υπηρεσιακοί παράγοντες συνέδεσαν την ολιγωρία αυτή με την «προαγωγή των Ελληνογερμανικών σχέσεων». Ο χρόνος όμως και…

Γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος*   Την Τρίτη μέρα της εαρινής ισημερίας έστηναν τον χορό «Ορμό»  οι Αρχαίοι Μεγαρείς. Την Τρίτη μέρα του Πάσχα οι τωρινοί. Στον προαύλιο χώρο του Αη – Γιάννη του Γαλαίου, του επονομαζόμενου «Χορευταρά» μέχρι τα σήμερα οι Μεγαρίτισες, χορεύουν  με τις περίτεχνες τοπικές φορεσιές τους και το απαράμιλλο κάλος  των αργών,  υπερήφανων και σεμνών χορευτικών κινήσεων. Ο «Χορός της Τρίτης»  λοιπόν, έγινε «Χορός της Τράτας», από παραφθορά. Γάλλος διπλωμάτης στα 1878, αναφέρει πως « … Αυτός ο χορός που τη ρίζα του πρέπει να αναζητήσουμε στην αρχαιότητα, έχει ένα χαρακτήρα χαριτωμένης αγνότητας και συνάμα μελαγχολικής και παρθενικής κομψότητας… Συνειδητοποιήσαμε λοιπόν, ότι ο χορός είναι ένα θρησκευτικό σύμβολο ή καλύτερα θα λέγαμε μια λατρευτική τελετή». Γερμανός περιηγητής το 1861    αναφέρει τον χορό ως  «Κύκλιο των Αρχαίων» ανακαλύπτοντας ομοιότητες με παράσταση που υπήρχε στην ασπίδα του Αχιλλέα. Πανομοιότυπος αρχαίος χορός, αναπαρίσταται σε τοιχογραφία που βρέθηκε στην πόλη Ρούβου της Κάτω Ιταλίας, περί το 400 π.χ. Πρόκειται πάντα για τον χορό Όρμο, έναν χορό πεπλοφόρων παρθένων που χόρευαν προς τιμήν της θεάς Δήμητρας. Ο Λουκιανός, τον περιγράφει ως κυκλικό χορό, του οποίου επικεφαλής ήταν ένας έφηβος  που έσερνε τις κοπέλες που χόρευαν με κινήσεις χαριτωμένες και σοβαρές. Ο νεαρός…

Γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος*   Eν αρχή ην ο ηθοποιός. Κάποιος που εμιμείτο ένα φυσικό φαινόμενο για να εξευμενίσει τη φύση,  να βρέξει και να ευνοήσει τα σπαρτά, ή να μην βρέξει και καταστρέψει σοδιές και πάρει ανθρώπινες ζωές. Έτσι αυτή η μίμηση έγινε μίμηση λατρευτική. Πέρασε στην θρησκεία και τις εκδηλώσεις της. Οι πιστοί του θεού Διόνυσου, πρόσθεσαν ένα καινούριο στοιχείο, σημαντικό για την γέννηση του Θεάτρου. Τον λόγο. Οι ύμνοι προς τον θεό του οίνου για τα παθήματα του, ήσαν οι μακρινοί πρόγονοι του θεατρικού κειμένου. Και όταν κάποιος ανέλαβε να απαντήσει στον χορό των ψαλλόντων  τα προς  στον Διόνυσο άσματα, γεννήθηκε ο πρώτος υποκριτής. Το Θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα εξελίχθηκε και κατά τη διάρκεια μεγάλων θρησκευτικών εορτών πρωτεύουσα  θέση είχαν δραματικοί αγώνες στους οποίους έπαιρναν μέρος σπουδαίοι δραματουργοί. Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης και άλλοι πολλοί. Οι ίδιοι οι συγγραφείς ήταν αυτοί που «δίδασκαν»  ηθοποιούς και άλλους παράγοντες της παράστασης. Υπ αυτήν την έννοια, οι αρχαίοι τραγικοί ήσαν και οι πρώτοι σκηνοθέτες. Καθώς αναπτύσσεται το θέατρο κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους για να περάσει αργότερα σε Ευρώπη και στη συνέχεια στην υφήλιο ολόκληρη, οι ηθοποιοί ήσαν αυτοί που εκ των ενόντων «έστηναν» την παράσταση. Ακόμα και σε περιπτώσεις…

Δεν  είμαστε φανατικοί της κατηγοριοποίησης, αλλά συχνά  μας κεντρίζει το ενδιαφέρον η δράση και ανάπτυξη  του Θεάτρου που  ορίζεται από έναν χώρο, μια εποχή,  ή κάποιο άλλο χαρακτηριστικό το οποίο  συντείνει στη δημιουργία μιας ξεχωριστής θεατρικής περιοχής. Στα νησιά του Αιγαίου πελάγους, γύρω στα 1600 - 1700, αναπτύχθηκε μια θεατρική δραστηριότητα  γηγενής, με έργα που γράφονταν εκεί και παραστάσεις που δίνονταν,  κάτω από την επιρροή  της Ιησουίτικης  καθολικής προπαγάνδας. Βενετοί, Γενουάτες και άλλοι καθολικοί το θρήσκευμα κατακτητές εναλλάσσονταν  στην εξουσία και κοινή προσπάθεια όλων ήταν  ο  προσηλυτισμός  πιστών από το ορθόδοξο δόγμα, στο καθολικό. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα σπουδαστήρια των Ιησουιτών  όπου το Θέατρο ως εκπαιδευτικό εργαλείο,  κατείχε σημαντική θέση στην εκμάθηση της λατινικής γλώσσας και  την καλλιέργεια της  πίστης  στο δόγμα  της δυτικής Καθολικής Εκκλησίας. Η πρώτη παράσταση σε Ιησουίτικο κολλέγιο, καταγράφεται στα 1551, με μία άγνωστη τραγωδία στο Κολέτζιο  Μαμερτίνο της Μεσσήνης. Στα τριακόσια περίπου Ιησουίτικα κολλέγια, παίζονταν  τουλάχιστον ένα έργο το χρόνο. Γράφτηκε ένας τεράστιος αριθμός από  θεατρικά έργα, πολλά από τα οποία  και δημοσιεύθηκαν. Τα θέματά τους ήταν παρμένα  από τη Βίβλο, η την κλασσική αρχαιότητα. (Δαβίδ, Θησέας, Αβεσσαλώμ, Ηρακλής). Στα νησιά των Κυκλάδων λοιπόν αλλά και στη Χίο όπου έδρασε η Καθολική Εκκλησία, αναπτύχθηκε αυτό…

Τα  χρόνια της τουρκοκρατίας στον σημερινό Ελλαδικό χώρο η απουσία του θεάτρου ήταν παντελής. Αντίθετα στα δύο μεγάλα κέντρα του ελληνισμού,  στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη υπήρχε σημαντική θεατρική δραστηριότητα. Θίασοι από την Ιταλία και τη Γαλλία παρουσιάζουν παραστάσεις που αποτελούν τη μαγιά για την ανάπτυξη του ρωμαίικου θεάτρου σ αυτές τις δύο πόλεις. Στην Σμύρνη, καταγράφεται στα 1657 παράσταση του «Νικομήδη» του Κορνήλιου που δίδεται μέσα στο γαλλικό προξενείο. Τα θέματα από την ελληνική αρχαιότητα, κέντριζαν άλλωστε το ενδιαφέρον των ρωμιών που μέσω των ευρωπαίων συγγραφέων έρχονταν σε επαφή με τους μακρινούς προγόνους τους. Στα δύσκολα για τους ρωμιούς της Σμύρνης χρόνια της επανάστασης του ΄21, δεν υπάρχει σημαντική ελληνική πνευματική κίνηση στην πόλη.  Μπορεί όμως κανείς να παρακολουθήσει γαλλικές και ιταλικές ερασιτεχνικές  παραστάσεις με έργα των Μολιέρου, Γκολντόνι και Σκριμπ, ενώ το 1825 ανεβαίνει μεταφρασμένος στα ελληνικά ο «Αρταξέρξης» του Μεταστάσιου. Σημαντική στιγμή για την ελληνική πνευματική ζωή και βέβαια για το θέατρο, είναι η  δημιουργία του θεάτρου «Ευτέρπη», όπου φιλοξενούνται ευρωπαϊκοί  θίασοι αξιώσεων. Εδώ, δίνεται η πρώτη ελληνική παράσταση, στις 2 Φεβρουαρίου του 1845 με την ιταλική κωμωδία «Ο Μανιώδης». Στη συνέχεια,  ανεβαίνει και ένα από τα πιο σπουδαία έργα του νεοελληνικού  ρεπερτορίου, που είναι η «Βαβυλωνία»…