ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΦΤΩΧΙΑ
Ένα αναφαίρετο δικαίωμα είναι κι αυτό. Ο καθείς δικαιούται να είναι φτωχός. Αρκεί να το θέλει. Υπάρχει όμως και η άποψη σύμφωνα με την οποία κάποιοι τουλάχιστον, υποχρεούνται να είναι φτωχοί. Γιατί έτσι γυρίζει η γη, έτσι ξημερώνει και βραδιάζει, έτσι πορεύεται ο κόσμος κι η ανθρωπότητα.
Το λόμπυ της Φτώχιας, έχει ατράνταχτα επιχειρήματα. Δεξαμενές σκέψης και αλυσίδες ολόκληρες επιστημόνων, μέσων επικοινωνίας, παγκόσμιων οργανισμών, πολιτικών και κυβερνήσεων επεξεργάζονται και θεμελιώνουν θεωρητικά το ζήτημα, το επικοινωνούν και εν τέλει το επιβάλουν πρακτικά. Και όχι μόνο σήμερα, αλλά «από αρχαιοτάτων»!
Στην εμβληματική κωμωδία του Αριστοφάνη «Πλούτος», ο ήρωας του έργου Χρεμύλος, αναζητά κάποιον που θα τον βγάλει από τη φτώχια. Έχει πάρει χρησμό απ το μαντείο σαφή: Ακολούθησε τον πρώτο που θα βρεις μπροστά σου. Αυτός ο πρώτος ήταν ένας ρακένδυτος, τσιμπλιάρης και βρώμικος γέρος. Αποδεικνύεται πως το εν λόγω γερόνδιον, είναι ο Θεός Πλούτος. Και επειδή ακριβώς είναι τυφλός, πάει στα κουτουρού, σε οποιονδήποτε! Τον τύφλωσε ο Δίας. Γιατί όταν ήταν νέος, απείλησε πως θα πηγαίνει στους καλούς, τους τίμιους και δίκαιους. «Ο Θεός εκ πεποιθήσεως ζηλεύει και φθονεί την αρετή και τη σοφία, για να χει μονοπώλιο»** εξηγεί ο Πλούτος. Ο Χρεμύλος λοιπόν, τον οδηγεί στο ιερό του Ασκληπιού, αυτός θεραπεύεται, και οι δίκαιοι χαίρονται γιατί η τάξις των πραγμάτων θα αποκατασταθεί.
Να όμως που τη χαρά έρχεται να ταράξει η Φτώχια, η Πενία! Απειλείται η κυριαρχία της και έχει πολύ σοβαρά επιχειρήματα για την αναγκαιότητα ύπαρξης και βασιλείας της στις κοινωνίες. Υποστηρίζει λοιπόν, πως αν ξεστραβωθεί ο Πλούτος και τα μοιράζει ίσα, «Ποιος άνθρωπος θα μάθαινε μια τέχνη, ποιος άνθρωπος θα σπούδαζε; Κανείς. Κι αν εξαφανιστούν από προσώπου γης η τέχνη κι η σπουδή, ποιος θα λυγάει σίδερα και ποιος θα ναυπηγεί καράβια; Ποιος θα τροχίζει, ποιος θα ράβει; Που θα μαθαίνει κανείς την τέχνη του τσαγκάρη, του χτίστη; Ποιος θα οργώνει τους αγρούς, ποιος θα θερίζει;». Μοιραίο υποστηρίζει, πως θα είναι να «πιάσεις μόνος έρμε μου τα αλέτρι. Θα σκάβεις, θα οργώνεις μόνος σου. Και θα περνάς ζωή για χέσιμο. Χειρότερη από τώρα. Δε θα χεις που να κοιμηθείς. Κρεβάτια και σεντόνια καταργούνται. Όποιος φυσάει τον παρά, θα μπει στον αργαλειό να υφάνει;». Ισχυρίζεται λοιπόν πως σε μία τέτοια εκδοχή μοιράσματος του πλούτου, ο καθείς: «Θα είναι ένας πλούσιος, τα πάντα στερημένος!». Αυτή είναι μια πρώτη ανάλυση που κάνει, στον αγώνα της να πείσει για τα καλά που προσφέρει. Υπερηφανεύεται πως: «Ο βίος του φτωχού είναι λιτός και μετρημένος. Δεν περισσεύει τίποτα, όμως και τίποτα δε λείπει. Όσοι στον πλούτο μεγαλώνουν έχουν αρθριτικά, φτιάχνουν κοιλιές, στρώνουν μεγάλους κώλους, το πάχος ξεχειλίζει από παντού, σιχαμερό το θέαμα. Οι άνθρωποι της φτώχιας είναι λιγνοί, με μέση δαχτυλίδι, παλικαράδες, όμορφοι». Και εμπλουτίζει την αγόρευσή της με ένα ακόμη «ατράνταχτο» επιχείρημα με διάσταση ηθική: « Με μένα εξασφαλίζετε πρώτης ανάγκης αγαθά. Εγώ στον πάγκο κάθομαι του μάστορα και τον πιέζω να δουλέψει, με την ανάγκη και τη στέρηση. Κι έτσι, τα κουτσοκαταφέρνει».
Τι ωραίο θεωρητικό κατασκεύασμα για πειθήνιους νοικοκυραίους. Για όσους πιστεύουν ότι θα πρέπει να μην διεκδικούν σ αυτή τη ζωή, και έχουν πεισθεί πως ο πλούτος του κόσμου τούτου, θα πρέπει να παραχωρείται σε άλλους. Πως δεν θα πρέπει να αποζητούν τη δίκαιη μοιρασιά. Πως θα πρέπει να αρκούνται στον αγώνα απλώς, να τα «κουτσοκαταφέρνουν», όπως προπαγανδίζει η Πενία.
Από τότε χρόνια πολλά πέρασαν, αλλά το ζήτημα του Πλούτου και της Φτώχιας παραμένει στην καρδιά της ζωής των κοινωνιών. Ποταμοί θεωριών αναπτύχθηκαν και από τη μια και από την άλλη πλευρά. Επαναστάσεις έγιναν, εκλογές διεξήχθησαν, νόμοι κυρώθηκαν, αγώνες και διαδηλώσεις γέμισαν πλατείες και δρόμους.
Και να που ζούμε μια κομβική στιγμή όλης αυτής της μακράς διαδικασίας. Αυτή την εποχή της κατασκευασμένης κρίσης, η Πενία έπιασε πάλι δουλειά. Προσαρμόζει τα παλιά της επιχειρήματα στο σήμερα. Κινητοποιεί τους «αποψιούχους» της και τους διοχετεύει όπου μπορεί να ακουσθεί η φωνή τους ώστε να πείσουν τους λαούς, για το αναφαίρετο δικαίωμά τους στη φτώχια. Συνδιαλέγεται και καθοδηγεί πρόθυμους πολιτικούς, κόμματα και κυβερνήσεις. Τους οπλίζει με θεωρίες, οργανισμούς, και στρατιές επίσημων και ανεπίσημων δυνάμεων καταστολής.
Στο έργο του Αριστοφάνη, ο Χρεμύλος και οι αθηναίοι, διώχνουν την φτώχια, την Πενία από την πόλη τους. Ακυρώνουν δηλαδή την εκδοχή του δικαιώματος, και εν τέλει της υποχρέωσης στην φτώχια. Πετυχαίνουν έτσι, την βασική προϋπόθεση, για να γίνει ο πλούτος κτήμα της κοινωνίας, με το δίκιο στην υπηρεσία του συνόλου και όχι των ολίγων και ισχυρών.
Αυτά σε ένα θεατρικό έργο, το έτος 388 π.Χ. στην αρχαία Ελλάδα. Εμείς, ζούμε στην σύγχρονη Ελλάδα του 2014 μ. Χ…
**Μετάφραση: Κ. Χ. Μ
(Δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ στις 21/6/2014)