Του Πάνου Σκουρολιάκου* Ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι (1875 - 1933) ήταν ένα από τα λίγα πρόσωπα στην παγκόσμια ιστορία του πολιτισμού που επηρέασαν καθοριστικά τις τέχνες και τα γράμματα. Όχι μέσω του προσωπικού του έργου, αλλά διά των απόψεων και αποφάσεών του. Επαναστάτης από τα νεανικά του χρόνια, εντάσσεται στην παράνομη οργάνωση των μαθητών στο Κίεβο το 1890. Έως ότου συμμετάσχει στην επανάσταση του 1905 και μετά του 1917, είχε προλάβει να αποκτήσει σπουδαία μόρφωση. Σπούδασε στη Ζυρίχη Φιλοσοφία και Φυσικές Επιστήμες, ενώ μιλούσε πολλές σύγχρονες και δύο αρχαίες γλώσσες. Ήταν πολύ κοντά στον Λένιν, με τον οποίο είχε και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις. Ενδιαφέρον έχει η στάση των δύο ανδρών απέναντι στη λειτουργία των σοσιαλιστικών ιδεών, για τις οποίες ο Λουνατσάρσκι πίστευε πως, αν μετατραπούν σε ένα είδος νέας θρησκείας, τότε θα ήταν πιο εύληπτες από τις λαϊκές μάζες. Με το έργο του «Υλισμός και Εμπειριοκρατισμός» ο Λένιν άσκησε πολεμική κριτική στις απόψεις αυτές του συντρόφου του. Με την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης ο Λουνατσάρσκι έμελλε να γίνει ο πρώτος κομισάριος της Παιδείας και να ασκεί αποφασιστική επιρροή μέσω της καθοδήγησής του στην Παιδεία και τον πολιτισμό. Ο Λένιν, που η επαναστατική του δράση δεν του επέτρεψε να εντρυφήσει ιδιαίτερα…