Όταν καίγεται ένα μαστιχόδεντρο δεν καίγεται απλώς ένα δέντρο. Καίγεται μαζί του και η ιστορία και η ψυχή της Χίου.
Η φύση, η μοίρα, ο Θεός, προίκισαν το νησί με πολλά καλά. Ο πρώτος άνθρωπος που την κατοίκησε σύμφωνα με την προϊστορική παράδοση είναι ο κρητικός Οινοποίωνας, γυιός του Διόνυσου και της Αριάδνης, που μετέφερε στο νησί την καλλιέργεια της αμπέλου και του κρασιού.
Ένα ξεχωριστό είδος σκίνου όμως, έμελλε να δώσει στο νησί αίγλη, πλούτο, δόξα. Ο ήμερος σκίνος λοιπόν, (γιατί υπάρχει και ο άγριος), παράγει την «χία ρητίνη» στα μαστιχοχώρια της νότιας Χίου, σε μια περιοχή που λέγεται «άσπρα και κόκκινα χώματα». Υπάρχει αυτός ο σχίνος και σε άλλες περιοχές όπως στην Κρήτη, στην Μήλο, στην Ολλανδία, τη Συρία και αλλού. Παρ ότι όμως οι σχίνοι αυτών των περιοχών μοιάζουν με τον αντίστοιχο της Χίου, είτε δεν παράγουν καθόλου μαστίχη, είτε η παραγωγή τους είναι ανάξια λόγου και χωρίς ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να συγκριθούν με την μαστίχη του όμορφου νησιού του Αιγαίου.
Το υπέροχο αυτό δώρο της φύσης, ενέπνευσε ποιητές, μουσικούς, ζωγράφους. Ο χιώτης σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης, γύρισε το 1986 την πολυβραβευμένη ταινία «Το δένδρο που πληγώναμε», με υλικό από τις παιδικές του μνήμες στον υπέροχο κόσμο της μαστίχης και των μαστιχόδενδρων της πατρίδας του . Ακόμα η μαστίχη, διεκδικήθηκε και από την καθολική εκκλησία, ως γέννημα της γης που επότισαν τα δάκρυα και το αίμα του Αγίου Ισιδώρου. Την επιχειρηματολογία γύρω από αυτή την εκδοχή, ανέλαβε ο καθολικός επίσκοπος Pietro de Natalibous , και αποδέχθηκε και ο Έλληνας λόγιος Νικόλαος Πεπαγωμένος, υποστηρίζοντας πως η μαστίχη είναι θαύμα του Αγίου. Γνωστή από την αρχαιότητα όμως η μαστίχη, πήρε το όνομα της είτε από το μαστίζω ( «μαστίζω» το δέντρο για την παραγωγή της), είτε από το μασώ. Ο Ιπποκράτης μάλιστα, την συστήνει για συμπτώματα υστερίας, ως «σχίνον λευκόν».
Κατά τα μεσαιωνικά χρόνια το προϊόν ήταν πια διάσημο. Το ίδιο και το νησί. Αυτό το μεγάλο προσόν του , άνοιξε και την όρεξη των κατακτητών. Έτσι λοιπόν, μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους κατά την 4η σταυροφορία, η Χίος γίνεται γενουατική εμπορική αποικία. Το ακριβό γέννημα της χιακής γης, το εκμεταλλεύονται αποκλειστικά γενουάτικες εταιρείες, και αυτή η αποικιοκρατική κατάσταση θα συνεχισθεί μέχρι την τουρκική κατάκτηση. Ο Χριστόφορος Κολόμβος που είχε επισκεφθεί τη Χίο, αναφέρει πως η Δημοκρατία της Γένοβας έπαιρνε από την εκμετάλλευση της μαστίχας 50.000 δουκάτα ετησίως. Οι Τούρκοι, στη συνέχεια ονομάζουν το νησί Sakiz ada και στέλνουν την πρώτη ποιότητα της παραγωγής στο χαρέμι του σουλτάνου και την δεύτερη στα χαρέμια των Μαμελούκων στο Κάιρο.
Είτε ως ιατρικό προϊόν, είτε για την τέρψη του λάρυγγος, η μαστίχη, έφθασε ως τις μέρες μας, παραγόμενη σχεδόν απαράλλαχτα όπως στο απώτατο παρελθόν της με τρόπο παραδοσιακό.
Οι χιώτες, εξέλιξαν την διάθεση του προϊόντος τους. Δημιούργησαν καλόγουστες συσκευασίες, ελκυστικό δίκτυο σημείων πώλησης, e-shops, διατηρώντας πάντα το ευλογημένο προϊόν τους στην κορυφή της ποιοτικής ζήτησης.
Αλλοίμονο όμως. Μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2012, ήρθε και αυτή της 26/7/2016 να πληγώσει βαριά την μαστιχοκαλλιέργεια. Κάηκαν 44.000 στρέμματα δάσους. Σε κάποιες περιοχές, καταστράφηκε το 90% των μαστιχόδενδρων. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου αγροτικής ανάπτυξης έφθασε αμέσως. Ο υπουργός Β. Αποστόλου δρομολόγησε την πληρωμή ενός ποσού ύψους 500.000 χιλ. ευρώ για την προβολή και την προώθηση της μαστίχας, το οποίο θα δοθεί άμεσα, καθώς και χρηματοδότηση μίας επένδυσης που αφορά αποθήκες και ψυγεία της ένωσης μαστιχοπαραγωγών, γύρω στα 500.000 ευρώ, για να ολοκληρωθεί η διαδικασία που βοηθάει την εμπορική και εξαγωγική δραστηριότητα της μαστίχας .
Δυστυχώς ή ευτυχώς, η φύση έχει τους δικούς της ρυθμούς. Τα νέα μαστιχόδενδρα θα ακολουθήσουν τον ρυθμό και τον χρόνο που απαιτεί η φυσική τάξη των πραγμάτων. Ως τότε, οι καλλιεργητές θα πρέπει να κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες ώστε να μην πληγωθεί καίρια η θέση και η αίγλη του κοσμαγάπητου προϊόντος τους.
Ο σχίνος που δίνει την μαστίχη λοιπόν, αντέχει στο να πληγώνεται για να μας δώσει το εύγευστο δάκρυ του. Η φωτά όμως, καίει μαζί με το δέντρο και τα δάκρυά του. Και μαζί με αυτά, τα δάκρυα του Αγίου Ισιδώρου αλλά και όλων των ταπεινών αγίων δουλευτάδων της χιακής γης.
