Το Βυζάντιο ήταν μια αυτοκρατορία όπου τα πάντα εκκινούντο κάτω από τις αρχές και τα διδάγματα του χριστιανισμού. Η καλοσύνη θεωρητικά τουλάχιστον βασίλευε και η ευλάβεια ήταν…
Το Βυζάντιο ήταν μια αυτοκρατορία όπου τα πάντα εκκινούντο κάτω από τις αρχές και τα διδάγματα του χριστιανισμού. Η καλοσύνη θεωρητικά τουλάχιστον βασίλευε και η ευλάβεια ήταν το μέτρο και η προϋπόθεση για τη ζωή σε αυτή τη χριστιανική κοινωνία.
Ο χριστιανισμός ως κανόνας της ζωής των υπηκόων, οργανώθηκε από το Δίκαιο που συγκρότησαν ο Ιουστινιανός με τη Θεοδώρα και θωρακίσθηκε στο όνομα του Ιησού Χριστού, ως ο πλέον ευσεβής τρόπος να παραμείνουν οι πιστοί ασφαλείς όσον αφορά τα προτάγματα του.
Αφού λοιπόν με τον Νομικό Κώδικα που καθόρισε το αυτοκρατορικό ζεύγος τακτοποιήθηκαν τα περί υποχρεώσεων και δικαιωμάτων των υπηκόων της αυτοκρατορίας, ταυτόχρονα και δι’ αυτού, δόθηκε η ευκαιρία να ενισχυθούν οι δεσμοί μεταξύ εκκλησίας και κράτους.
Έτσι λοιπόν αφού το κράτος χρησιμοποίησε την αυθεντία της εκκλησίας, δηλαδή της πίστης για τη διακυβέρνηση των ανθρώπων, μετέφερε όλη αυτή την κοσμοθεωρία και ατμόσφαιρα, σε άπασες τις σφαίρες του κοινωνικού βίου. Βεβαίως και στην τέχνη. Ενέπνευσε τη μουσική, δημιουργώντας σχολή με την έντεχνη βυζαντινή μουσική εκκλησιαστική αλλά και κοσμική και ακόμα επηρέασε την ποίηση, τα εικαστικά με τις αγιογραφίες, την καλλιγραφία, την τέχνη του ψηφιδωτού, την γλυπτική και τις τοιχογραφίες.
Όμως σε μία περιοχή της τέχνης που ορίζουμε ως Παραστατικές Τέχνες ή απλά Θέατρο, όχι μόνο δεν παρενέβη ώστε να προκαλέσει έργα και παραστάσεις στην κατεύθυνση της κρατικής ιδεολογίας και της κοινωνικής ζωής που εκκινείτο παράλληλα με τον χριστιανισμό και τα διδάγματα του, αλλά κυριολεκτικά άφησε αυτόν τον χώρο στην εξουσία του παλιού κόσμου των θεαμάτων που κατέλειπαν οι ευτελέστεροι ρωμαίοι «θυμελικοί» ή θεατρίνοι.
Στις Παραστατικές Τέχνες επί Βυζαντίου λοιπόν, ο χριστιανισμός είναι απών. Πώς είναι άραγε δυνατόν σε ένα αυστηρά χριστιανικό κρατικό σύμπαν, να οργανώνονται θεάματα όπου θηρία κατασπαράσσουν ανθρώπους προς τέρψιν του φιλοθεάμονος κοινού; Βεβαίως οι «κατασπαρασσόμενοι», ήσαν αμαρτωλοί και εγκληματίες που «εξέτιαν την ποινή τους»!…
Αργότερα, ήρθε στο θέατρο των βυζαντινών, ο κόσμος των αθλημάτων. Η ανθρώπινη ρώμη, παρουσιαζόταν μέσα από θεατρικά ακροβατικά, μετατρέποντας τη θεατρική παράσταση σε αθλητικό αγώνα. Στα διαλείμματα αυτών των αγώνων, παρουσιάζονταν χοντροκομμένες παντομίμες, με ένα υποτυπώδες σενάριο θεατρικού έργου. Η όλη σύνθεση αυτών των αθλο – θεατρικών γεγονότων, ήταν σχεδιασμένη έτσι ώστε να διεγείρει τα συναισθήματα των θεατών. Εδώ εμπλέκονται και οι Βένετοι, οι Πράσινοι, οι Ρούσιοι και οι Λευκοί. Αναλαμβάνοντας αυτές οι φιλοαθλητικές – πολιτικές ομάδες τη χορηγία των θεαμάτων, συμμετείχαν στη χειραγώγηση των οπαδών, είτε για να πιέσουν την εξουσία, είτε για να την εξυπηρετήσουν. Αλλά υπήρχαν και τα απρόοπτα. Σε μια παράσταση, ημίγυμνοι ηθοποιοί, μιμούμενοι τις νύμφες της θάλασσας παράσταιναν στο φυσικό ντεκόρ, της πλημμυρισμένης με νερό σκηνής του θεάτρου. Η σύγκρουση κατά τη διάρκεια της παράστασης μεταξύ Βένετων και Πράσινων, οδήγησε σε πνίξιμο των θεατών που έπεσαν μέσα στα πλούσια νερά του σκηνικού! Το έργο είχε τον τίτλο «Μίμησις Θέτιδος» και ανέβηκε στα 500 μ.Χ.
Τι κι αν στη Σύνοδο της Λαοδικείας το 360 μ. Χ. καταδικάστηκαν με βαριές ποινές οι θεατρίνοι και η τέχνη τους. Η εξουσία, οι αυτοκράτορες δηλαδή, χρησιμοποίησαν την αρχαία τέχνη του Διονύσου, εδώ στη μεγαλύτερη παρακμή της, μπλέκοντας την με τα πάθη και τους οπαδισμούς της εποχής, για να χειραγωγήσουν τους υπηκόους τους. Ως εργαλείο άλλοτε πίεσης και άλλοτε αποσυμπίεσης κρατήθηκε ηθελημένα αυτή η μορφή θεάτρου, στο κατώτατο επίπεδο της τέχνης.
Τι θα συνέβαινε αν η εξουσία αντιμετώπιζε τις παραστατικές τέχνες στο Βυζάντιο όπως όλες τις άλλες; Ίσως είχαμε μια μορφή θρησκευτικού θεάτρου όπως έχουν στην παράδοση τους οι πολιτισμοί της Κεντρικής Ευρώπης. Στη δική μας θεατρική ιστορία, υπάρχουν δύο μόνον θρησκευτικά δράματα. «Η Θυσία του Αβραάμ» που μας έρχεται από την μήτρα του Κρητικού Θεάτρου και ο «Χριστός Πάσχων», αγνώστου ποιητή. Υπάρχει ακόμα και το θρησκευτικό Αιγαιοπελαγίτικο Θέατρο . Ιησουίτικο προπαγανδιστικό του καθολικισμού θέατρο που γεννήθηκε στη Χίο και εξαπλώθηκε στα νησιά των Κυκλάδων όπου υπήρχαν καθολικοί το θρήσκευμα Έλληνες, γύρω στα 1600.
Η «Ευλαβής αιματοβαμμένη αρένα στο Βυζάντιο» λοιπόν εξυπηρέτησε τα πολιτικά σχέδια της εξουσίας των αυτοκρατόρων, ως θέαμα πλάι στον άρτο για τον λαό. Ταυτόχρονα, εύκολα η ίδια η εξουσία που την χρησιμοποιούσε, την αποκήρυσσε ως χυδαίο έργο του σατανά, όταν έτσι τη βόλευε.
Το γεγονός λοιπόν ότι δεν μας κληροδότησαν οι βυζαντινοί θέατρο τουλάχιστον ανάλογο των υπολοίπων καλών τεχνών τις οποίες διακόνησαν, θα πρέπει να το αναζητήσουμε σε πολιτικά καθαρά λόγους και επιλογές.
Τα πάντα άλλωστε έχουν να κάνουν με την πολιτική. Και τότε και τώρα, και πάντα.
* Ο Πάνος Σκουλιοράκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
(ΠΗΓΗ : http://www.avgi.gr/article/10811/8954879/e-eulabes-aimatokylismene-arena-to-byzantio )